PANİK ATAK VE BAŞA ÇIKMA YÖNTEMLERİ: GENEL BAKIŞ

1. Giriş

Günümüzün hızla değişen ve yoğun stres barındıran yaşam koşulları, kaygı ve korku temelli rahatsızlıkların artmasına zemin hazırlamaktadır. Özellikle “panik atak” olarak bilinen beklenmedik ve yoğun korku nöbetleri, bu tür rahatsızlıklar içinde giderek daha fazla dikkat çekmektedir. Panik atak, aniden başlayan ve kısa sürede şiddetlenebilen bir kaygı nöbeti şeklinde tanımlanabilir. Yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen panik atakların ne olduğu, belirtileri, nedenleri ve tedavi yöntemleri üzerine pek çok araştırma yapılmıştır. Bu blog yazımda, panik atağın genel tanımı, belirtileri, olası nedenleri ve başa çıkma yöntemleri ele alınacaktır.

2. Panik Atak Nedir?

Panik atak, temelde kişinin yoğun korku, kaygı veya huzursuzluk hissi ile tetiklenen bir nöbettir. Bu nöbet sırasında bireyin kalp atışı hızlanır, nefes darlığı ve terleme gibi fiziksel belirtiler görülebilir. Kişi, çoğunlukla öleceğini veya kontrolü kaybedeceğini düşünür ve bu duygular yoğun bir şekilde yaşanır (American Psychiatric Association [APA], 2013). Panik ataklar genellikle 10-30 dakika arasında sürebilir, ancak kişiye göre değişebilen bir zaman aralığına da sahip olabilir.

Her panik atak yaşayan bireyde “panik bozukluk” tanısı konmaz. Panik atak, farklı ruhsal rahatsızlıklar içerisinde de gözlenebilir. Ancak panik atakların tekrarlayıcı hale gelmesi ve kişi üzerinde sürekli bir “atak yeniden gelecek” korkusu yaratması, panik bozukluk olarak adlandırılan daha geniş bir tabloyu işaret edebilir. Bu noktada profesyonel değerlendirme ve tanı konulması önem taşır (Craske & Barlow, 2007).

3. Panik Atak Belirtileri

Panik atağın belirtileri genel olarak fiziksel ve psikolojik olmak üzere iki ana grupta incelenebilir. Belirtilerin şiddeti her bireyde farklı seyredebilir ve atak anında belirtilerin bir kısmı ya da tamamı ortaya çıkabilir.

3.1. Fiziksel Belirtiler

• Çarpıntı veya Kalp Atışında Hızlanma: Panik atak sırasında kalp atışlarının çok hızlandığı hissedilir.

• Nefes Darlığı ve Göğüs Sıkışması: Birey sanki nefes alamıyormuş gibi hisseder ve göğsünde bir baskı duygusu yaşar.

• Terleme, Titreme veya Üşüme: Yoğun kaygı hali vücudun terlemesine, el-ayak titremelerine ve soğuk terlemesine neden olabilir.

• Baş Dönmesi ve Bayılacak Gibi Hissetme: Panik anında görülen aşırı kaygı, dolaşım sistemini etkileyerek baş dönmesine yol açabilir.

• Mide Bulantısı veya Karın Ağrısı: Kimi bireylerde sindirim sistemi de olumsuz etkilenir.
  

3.2. Psikolojik Belirtiler

• Ölüm Korkusu: Birey o anda öleceğinden ya da kalp krizi geçirdiğinden endişe duyabilir.

• Kontrolü Kaybetme ya da Çıldırma Korkusu: Gerçeklik algısının kaybedileceğine dair yoğun bir korku oluşabilir.

• Değişmiş Gerçeklik Algısı (Derealizasyon) veya Kendine Yabancılaşma (Depersonalizasyon): Kişi çevresindeki her şeyin tuhaflaştığını veya kendini bedeninden ayrı bir gözlemci gibi hissettiğini deneyimleyebilir (Kök, 2012).

  
  

4. Panik Atak Nedenleri

Panik atakların ortaya çıkışında tek bir etken yerine, birden fazla faktörün bir arada rol oynadığı düşünülmektedir. Hem biyolojik hem de psikososyal etkenler atağın başlamasında ve devam etmesinde önemli yer tutar.

1. Genetik Yatkınlık: Ailede kaygı bozuklukları veya panik bozukluk öyküsü varsa, kişinin panik atak yaşama olasılığı daha yüksektir.

2. Beyin Kimyası ve Biyolojik Faktörler: Beyindeki kimyasal iletimde yer alan serotonin, norepinefrin gibi nörotransmiterlerin dengesi önemlidir. Bu dengenin bozulması, panik atağa yatkınlığı artırabilir (Barlow, 2002).

3. Stresli Yaşam Olayları ve Travmalar: Yoğun stres, travma veya ani yaşam değişiklikleri (iş, ev, şehir değişiklikleri) panik atakları tetikleyebilir.

4. Kişilik Özellikleri: Aşırı mükemmeliyetçi, kaygıya eğilimli veya aşırı hassas kişilik yapısı, panik atak riskini artırabilir.

5. Madde Kullanımı ve Kafein: Aşırı kafein tüketimi, alkol ve nikotin gibi maddelerin kullanımında artış da panik belirtilerini tetikleyebilir.

   
   

5. Tedavi ve Başa Çıkma Yöntemleri

Panik atak, tedavi edilebilen ve üstesinden gelinebilen bir durumdur. Tedavi sürecinde psikoterapi, ilaç tedavisi ve yaşam tarzı düzenlemeleri gibi farklı yöntemlerin bir arada kullanılması genellikle etkili sonuçlar verir.

5.1. Psikoterapi

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Panik atakların tedavisinde en yaygın kullanılan terapi ekollerinden biridir. Danışan, atağı tetikleyen düşünceleri ve bu düşüncelerin yarattığı kaygıyı tanımayı ve başa çıkmayı öğrenir. Aynı zamanda korkulan fiziksel duyumlarla aşamalı olarak yüzleşme teknikleri de uygulanır (Craske & Barlow, 2007).

• Maruz Bırakma Terapileri: Kişiyi aşamalı ve kontrollü şekilde korkulan duruma maruz bırakarak, korku ve kaçınma davranışlarını azaltmayı hedefler.

• Diğer terapi ekolleri ve bunların bütüncül bakış açısı ile danışana sunulması sürecin hızlandıracaktır.

  
  

5.2. İlaç Tedavisi

• Antidepresanlar: Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) ve serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI) gibi ilaçlar, panik atağın sıklığını ve şiddetini azaltabilir.

• Kaygı Giderici İlaçlar: Benzodiazepin gibi bazı yatıştırıcı ilaçlar, kısa vadede rahatlama sağlar ancak uzun vadede bağımlılık yapma riski göz önünde bulundurularak kullanım süresi ve dozu dikkatle ayarlanır.

  
  

5.3. Yaşam Tarzı Düzenlemeleri

• Düzenli Egzersiz ve Sağlıklı Beslenme: Haftada en az birkaç gün yapılan yürüyüş, yoga veya hafif koşular gibi egzersizler panik atağa iyi gelebilir. Sağlıklı ve dengeli beslenmek de vücudun stresle başa çıkmasına yardımcı olur.

• Nefes ve Gevşeme Egzersizleri: Panik atağın ilk belirtileri hissedildiğinde derin ve kontrollü nefes almak, kas gevşeme tekniklerini uygulamak sakinleşmeye destek olur (Kök, 2012).

• Sosyal Destek ve Paylaşım: Aile, arkadaşlar ya da bir destek grubuyla duyguların paylaşılması kaygı seviyesini azaltır.

• Kafein ve Alkol Tüketimini Sınırlama: Kafein, kaygıyı arttırabilen bir maddedir. Alkol ise kısa vadede sakinlik sağlasa da uzun vadede kaygıyı tetikleyebilir.

  
  

6. Sonuç

Panik ataklar, yaşandığı sırada kişiye yoğun korku ve çaresizlik hissettiren zorlu deneyimlerdir. Ancak doğru tedavi ve destekle bu sorunla başa çıkmak mümkündür. Bilişsel davranışçı terapi, ilaç tedavisi ve yaşam tarzı düzenlemeleri gibi bütüncül yaklaşımlar, panik atağın kontrol altına alınmasında etkili olmaktadır. Özellikle erken tanı ve uzman desteği almak, tedavi sürecini kolaylaştıran önemli bir adımdır.

Panik atak yaşayan bireylerin, bu durumun oldukça yaygın olduğunu ve kalıcı çözümlerin mümkün olduğunu bilmesi, süreci daha yönetilebilir hâle getirir. Kaygı seviyesinin yüksek olduğu durumlarda nefes egzersizi, gevşeme teknikleri gibi yöntemleri uygulamak, atak sıklığını ve şiddetini önemli ölçüde azaltabilir. Yaşam kalitesini arttırmak ve kendini güvende hissetmek için gereken en önemli unsur ise profesyonel destek almaktan çekinmemektir.

Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.

• Barlow, D. H. (2002). Anxiety and its disorders: The nature and treatment of anxiety and panic (2nd ed.). Guilford Press.

• Craske, M. G., & Barlow, D. H. (2007). Mastery of your anxiety and panic: Workbook (4th ed.). Oxford University Press.

• Kök, E. (2012). Panik bozukluk ve tedavisi. Journal of Clinical Psychology, 3(1), 12-24.